Teoria Społecznego Uczenia się, Albert Bandura - Recenzja
Teoria Społecznego Uczenia się
Albert Bandura
Seria książek “Biblioteka Klasyków Psychologii” stworzona przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN, zawiera w sobie najważniejsze osiągnięcia psychologii
aż do czasów współczesnych, zapisane w najważniejszych książkach tej dziedziny nauki. Wśród tak wybitnych nazwisk jak Maslow, Piaget, Freud czy Fromm moją uwagę przykuł tytuł Alberta Bandury - “Teoria Społecznego Uczenia się”.
Autor ten, to jeden z najbardziej wpływowych psychologów współczesnych, aktualnie znajdujący się na emeryturze, jednakże ponad czterdzieści lat temu wydał on jakże ważne dzieło, omawiane przeze mnie. Co zaskakujące, jego praca wydaje się aktualna
i współczesna również dziś.
Książka składa się z sześciu rozdziałów, zatytułowanych kolejno:
Książka jest napisana w sposób możliwie przystępny nawet dla laika, który chciałby poszerzyć swoją wiedzę. Cała wypowiedź tworzy spójny ciąg logicznej wypowiedzi
i aż z przyjemnością się ją czyta. Cechą charakterystyczną jest zachęcanie do otwartej polemiki pomiędzy zwolennikami różnych, konkurencyjnych często teorii ale nawet wśród zwolenników tej, której on sam jest zwolennikiem. Podejście takie nie tylko ma charakter czysto ubarwiający wypowiedź lecz można się w tym doszukać dużo ważniejszej roli - pokazanie związków między teoriami. Oprócz terminologii naukowej, Bandura stosuje język lekki, całość okraszając swym humorem. Poza oczywistym dla tego typu prac językiem teoretycznym autor odnosi się do realiów życiowych i praktycznych problemów (jak chociażby o tym w jaki sposób mass media zwiększają pulę modeli zachowania do naśladowania dla dzieci).
Praca traktuje, tak jak tytuł wskazuje, o autorskiej teorii społecznego kształcenia się ludzi. Idea ta jest syntezą, unifikacją koncepcji popędów wewnętrznych z warunkowaniem przez środowisko zachowań. Oprócz tego, że one wspólnie wpływają na zachowanie człowieka, to również oddziałują na siebie nawzajem. Oprócz tego występują procesy symboliczne pozwalające na uczenie się abstrakcyjne, zastępcze procesy uczenia się, pozwalające na “uczenie się na błędach innych” (i nie tylko), a także ostatecznie procesy samoregulacji prowadzące do tworzenia “bezpiecznych stref” zachowania - norm moralnych i innych barier stawianych nam przez nas samych.
Autor wiele poświęca wytłumaczeniu potencjalnych następstw swojej teorii
w relacjach międzyludzkich - w rodzinie czy pracy. Poruszane jest wiele obszarów życia człowieka, od środków masowego przekazu i jego wpływu na kształtowanie się zachowań u dzieci (i nie tylko), przez manipulację, życie społeczne, aż po naturę wolności i porządku społecznego.
W pierwszym rozdziale na samym początku już mamy opis teorii dotyczących możliwych czynników wpływających na zachowanie. Mamy tutaj porównanie koncepcji głoszących, że czynniki motywacyjne, wewnętrzne mogą w pełni i samodzielnie tłumaczyć całościowe zachowanie człowieka. Idealnym przykładem tego typu teorii może być S. Freud wraz z jego popędem seksualnym Eros, który jakoby miałby być ostatecznie determinantem każdego zachowania człowieka. Jak nietrudno się domyślić idea taka niesie ze sobą trudności w wytłumaczeniu różnego zachowania tego samego człowieka wobec tego samego innego człowieka w różnych sytuacjach, i innych podobnych do wcześniej opisanych sytuacji.
Kolejną koncepcją jest teoria zachowań zewnętrznych, w której to człowiek jest jakby maszyną, która musi reagować w odpowiedni sposób na otoczenie. Przykładem tego jest skrajny behawioryzm głoszony chociażby przez B. Skinnera. Tutaj również mamy problemy
z wytłumaczeniem całościowym człowieka, a krytyka opiera się na tym, że zachowanie ludzkie jest niespójne w różnych środowiskach. To, że ta teoria nie może tłumaczyć w pełni zachowania ludzkiego staje się dosyć proste logicznie, gdy przytoczymy przykład tego, że gdy osoba na co dzień uważana za miłą i grzeczną nie będzie się tak zachowywać (zakładając jej zdrowie psychiczne) w sytuacji zagrożenia życia bądź w każdej innej bardzo stresującej sytuacji.
Mimo tego, że ludzie mają wewnętrzny i zewnętrzny nacisk na to aby spójnie postępować w celu zachowania stałego obrazu siebie ich zachowanie jest niespójne (gdy bierze się cały przedział życiowy i wszystkie jego aspekty) - tym bardziej im większe będą różnice w następstwach tych zachowań. Nie ma jednak w tym nic złego - przytoczony wyżej przykład wydaje się to tłumaczyć nader skutecznie.
Konsekwencją interakcji między środowiskiem, a podmiotem jest zachowanie się danej jednostki. Zachowania nie powinno się rozdzielać na nauczone i wrodzone, gdyż nawet wrodzone odruchy podstawowe mogą zostać ulepszone i rozwinięte w ramach procesu nauki w ciągu całego życia. Więcej szczegółów znajduje się w drugim rozdziale.
Kolejny, trzeci już rozdział poświęcony jest w pełni poprzedzającym wyznacznikom zachowania. Analizując procesy reakcji lękowych, zachowań obronnych i agresji autor doszedł do wniosku, że reakcje emocjonalne nabywamy nie tylko poprzez własne doświadczenie ale także poprzez modelowanie (obserwację).
Czwarty i piąty rozdział podejmuje tematykę następstw zachowania, naturę poznawczej kontroli zachowania a także samokontroli.
Wszystkie te komponenty są wspólne i częściowo zależne od siebie - następstwa zachowania mają wpływ na zachowanie tylko po poznawczym przeanalizowaniu problemu (wykrycia kontygencji) i umożliwią stworzenie mechanizmów samoregulacji, które znowu wpłyną na nasze zachowanie (jego konsekwencje i tak dalej).
Ostatni rozdział w pełni jest poświęcony kwestii determinizmu psychologicznego i natury ludzkiej wolności. Autor kieruje się drogą zwrotnego determinizmu. Ważną cechą teorii Bandury jest dynamika przyczynowości czynników w czasie. To co jest skutkiem staje się przyczyną tworząc łańcuch interakcji pomiędzy zachowaniami. Zachowanie ludzkie zwrotnie kreuje środowisko, decyduje o tym jakie elementy środowiska potencjalnego rzeczywiście zaktualizują się i będą miały realny wpływ zarówno na nas jak i na innych ludzi.
Książka podejmuje wieloaspektowe wyjaśnienie potencjalnego wpływu teorii społecznego uczenia się na życie ludzkie - od jednostki poprzez rodziny po narody. Jest to unikalne, całościowe podejście do tematu, przy tym wydaje się ono niezwykle trafne i interesujące. Jest to niewątpliwie ogromna zaleta książki Bandury.
Warto również wspomnieć o wpływie jaki koncepcja ta wywarła na świecie psychologii - zmieniła ona psychologię społeczną, psychologię osobowości czy psychologii stosowanej.
Książka ta może wywrzeć duże wpływ na czytelnika, w jak najbardziej pozytywnym tego słowa znaczeniu i zdecydowanie polecam ją każdemu w ramach poszerzenia swoich horyzontów widzenia bądź pogłębienia wiedzy już nabytej.
Bibliografia
Albert Bandura
Seria książek “Biblioteka Klasyków Psychologii” stworzona przez Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN, zawiera w sobie najważniejsze osiągnięcia psychologii
aż do czasów współczesnych, zapisane w najważniejszych książkach tej dziedziny nauki. Wśród tak wybitnych nazwisk jak Maslow, Piaget, Freud czy Fromm moją uwagę przykuł tytuł Alberta Bandury - “Teoria Społecznego Uczenia się”.
Autor ten, to jeden z najbardziej wpływowych psychologów współczesnych, aktualnie znajdujący się na emeryturze, jednakże ponad czterdzieści lat temu wydał on jakże ważne dzieło, omawiane przeze mnie. Co zaskakujące, jego praca wydaje się aktualna
i współczesna również dziś.
Książka składa się z sześciu rozdziałów, zatytułowanych kolejno:
- Perspektywa teoretyczna,
- Źródła zachowania,
- Poprzedzające determinanty zachowania,
- Determinanty następcze,
- Kontrola poznawcza,
- Determinizm wzajemny.
Książka jest napisana w sposób możliwie przystępny nawet dla laika, który chciałby poszerzyć swoją wiedzę. Cała wypowiedź tworzy spójny ciąg logicznej wypowiedzi
i aż z przyjemnością się ją czyta. Cechą charakterystyczną jest zachęcanie do otwartej polemiki pomiędzy zwolennikami różnych, konkurencyjnych często teorii ale nawet wśród zwolenników tej, której on sam jest zwolennikiem. Podejście takie nie tylko ma charakter czysto ubarwiający wypowiedź lecz można się w tym doszukać dużo ważniejszej roli - pokazanie związków między teoriami. Oprócz terminologii naukowej, Bandura stosuje język lekki, całość okraszając swym humorem. Poza oczywistym dla tego typu prac językiem teoretycznym autor odnosi się do realiów życiowych i praktycznych problemów (jak chociażby o tym w jaki sposób mass media zwiększają pulę modeli zachowania do naśladowania dla dzieci).
Praca traktuje, tak jak tytuł wskazuje, o autorskiej teorii społecznego kształcenia się ludzi. Idea ta jest syntezą, unifikacją koncepcji popędów wewnętrznych z warunkowaniem przez środowisko zachowań. Oprócz tego, że one wspólnie wpływają na zachowanie człowieka, to również oddziałują na siebie nawzajem. Oprócz tego występują procesy symboliczne pozwalające na uczenie się abstrakcyjne, zastępcze procesy uczenia się, pozwalające na “uczenie się na błędach innych” (i nie tylko), a także ostatecznie procesy samoregulacji prowadzące do tworzenia “bezpiecznych stref” zachowania - norm moralnych i innych barier stawianych nam przez nas samych.
Autor wiele poświęca wytłumaczeniu potencjalnych następstw swojej teorii
w relacjach międzyludzkich - w rodzinie czy pracy. Poruszane jest wiele obszarów życia człowieka, od środków masowego przekazu i jego wpływu na kształtowanie się zachowań u dzieci (i nie tylko), przez manipulację, życie społeczne, aż po naturę wolności i porządku społecznego.
W pierwszym rozdziale na samym początku już mamy opis teorii dotyczących możliwych czynników wpływających na zachowanie. Mamy tutaj porównanie koncepcji głoszących, że czynniki motywacyjne, wewnętrzne mogą w pełni i samodzielnie tłumaczyć całościowe zachowanie człowieka. Idealnym przykładem tego typu teorii może być S. Freud wraz z jego popędem seksualnym Eros, który jakoby miałby być ostatecznie determinantem każdego zachowania człowieka. Jak nietrudno się domyślić idea taka niesie ze sobą trudności w wytłumaczeniu różnego zachowania tego samego człowieka wobec tego samego innego człowieka w różnych sytuacjach, i innych podobnych do wcześniej opisanych sytuacji.
Kolejną koncepcją jest teoria zachowań zewnętrznych, w której to człowiek jest jakby maszyną, która musi reagować w odpowiedni sposób na otoczenie. Przykładem tego jest skrajny behawioryzm głoszony chociażby przez B. Skinnera. Tutaj również mamy problemy
z wytłumaczeniem całościowym człowieka, a krytyka opiera się na tym, że zachowanie ludzkie jest niespójne w różnych środowiskach. To, że ta teoria nie może tłumaczyć w pełni zachowania ludzkiego staje się dosyć proste logicznie, gdy przytoczymy przykład tego, że gdy osoba na co dzień uważana za miłą i grzeczną nie będzie się tak zachowywać (zakładając jej zdrowie psychiczne) w sytuacji zagrożenia życia bądź w każdej innej bardzo stresującej sytuacji.
Mimo tego, że ludzie mają wewnętrzny i zewnętrzny nacisk na to aby spójnie postępować w celu zachowania stałego obrazu siebie ich zachowanie jest niespójne (gdy bierze się cały przedział życiowy i wszystkie jego aspekty) - tym bardziej im większe będą różnice w następstwach tych zachowań. Nie ma jednak w tym nic złego - przytoczony wyżej przykład wydaje się to tłumaczyć nader skutecznie.
Konsekwencją interakcji między środowiskiem, a podmiotem jest zachowanie się danej jednostki. Zachowania nie powinno się rozdzielać na nauczone i wrodzone, gdyż nawet wrodzone odruchy podstawowe mogą zostać ulepszone i rozwinięte w ramach procesu nauki w ciągu całego życia. Więcej szczegółów znajduje się w drugim rozdziale.
Kolejny, trzeci już rozdział poświęcony jest w pełni poprzedzającym wyznacznikom zachowania. Analizując procesy reakcji lękowych, zachowań obronnych i agresji autor doszedł do wniosku, że reakcje emocjonalne nabywamy nie tylko poprzez własne doświadczenie ale także poprzez modelowanie (obserwację).
Czwarty i piąty rozdział podejmuje tematykę następstw zachowania, naturę poznawczej kontroli zachowania a także samokontroli.
Wszystkie te komponenty są wspólne i częściowo zależne od siebie - następstwa zachowania mają wpływ na zachowanie tylko po poznawczym przeanalizowaniu problemu (wykrycia kontygencji) i umożliwią stworzenie mechanizmów samoregulacji, które znowu wpłyną na nasze zachowanie (jego konsekwencje i tak dalej).
Ostatni rozdział w pełni jest poświęcony kwestii determinizmu psychologicznego i natury ludzkiej wolności. Autor kieruje się drogą zwrotnego determinizmu. Ważną cechą teorii Bandury jest dynamika przyczynowości czynników w czasie. To co jest skutkiem staje się przyczyną tworząc łańcuch interakcji pomiędzy zachowaniami. Zachowanie ludzkie zwrotnie kreuje środowisko, decyduje o tym jakie elementy środowiska potencjalnego rzeczywiście zaktualizują się i będą miały realny wpływ zarówno na nas jak i na innych ludzi.
Książka podejmuje wieloaspektowe wyjaśnienie potencjalnego wpływu teorii społecznego uczenia się na życie ludzkie - od jednostki poprzez rodziny po narody. Jest to unikalne, całościowe podejście do tematu, przy tym wydaje się ono niezwykle trafne i interesujące. Jest to niewątpliwie ogromna zaleta książki Bandury.
Warto również wspomnieć o wpływie jaki koncepcja ta wywarła na świecie psychologii - zmieniła ona psychologię społeczną, psychologię osobowości czy psychologii stosowanej.
Książka ta może wywrzeć duże wpływ na czytelnika, w jak najbardziej pozytywnym tego słowa znaczeniu i zdecydowanie polecam ją każdemu w ramach poszerzenia swoich horyzontów widzenia bądź pogłębienia wiedzy już nabytej.
Bibliografia
Bandura, A. (2019). Teoria Społecznego Uczenia się
